Çöl Gülü (Adenium) Bakımı ve Çoğaltılması

Çöl gülü (Adenium obesum), yılda yalnızca 30 santimetre kadar uzayabilen, yavaş büyüyen bir bitkidir. Sukulentlere özgü kalın gövdesi, ince ve narin yapraklarıyla büyüleyici bir görünüm sergiler. Trompet şeklindeki koyu pembe çiçekleriyle bu bitki genellikle bir bonsai bitkisi olarak kullanılır. Çöl gülü, Afrika’da, Orta Doğu’da ve Madagaskar’da doğal olarak yetişmektedir. Bu bitki, turuncu ve çizgili gibi farklı çiçek renklerinin ve desenlerinin elde edilmesi için yaygın bir biçimde melezlenen tek Adenium türüdür.
Pek çok tropikal ve ılıman iklimli bölgede (11-12. kuşaklar) çöl gülü, çoğu kişi tarafından açık havada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Daha soğuk bölgelerde ise bu bitkinin ev bitkisi olarak yetiştirildiği bilinmektedir. Çöl gülünü dikmek için ideal zaman ilkbahardır. Bu eşsiz bitki, dondurucu havalarda dışarı bırakılması halinde ölecektir. Kurtboğan familyasının bir üyesi olan çöl gülünün özü insanlar ve evcil hayvanlar için zehirlidir.

Çöl Gülü Bakımı

Çöl gülünün bakımı son derece kolaydır; fakat biraz ustalık gerektirebilir. Diğer sukulent bitkilerine benzer şekilde çöl gülü de düzenli sulama ve bolca güneş ışığı ister.

Bu bitki ayrıca mütemadiyen ılık havaya ihtiyaç duyar. ABD’nin pek çok bölgesinde (11-12. kuşaklar) kapalı ortamlarda yetiştirilmesinin sebebi de budur zaten. Çöl gülü genellikle yaz aylarında açar. Pembenin ve kırmızının capcanlı tonlarıyla etrafı büyüleyen çiçeklerine parlak yeşil yaprakları eşlik eder. Kış gelip de durgunlaştığı zaman da çiçeklerini ve yapraklarını döker.

Işık

Çöl gülü tam güneş alan ortamlarda serpilir. Bu nedenle, evinizin, aydınlık bir pencere pervazı ya da kış bahçesi gibi bitkinizin gün boyu bolca ışık alabileceği bir bölümünü seçin. Çöl gülünün açık havada sorunsuzca büyüyebileceği bir bölgede yaşıyorsanız bitkinizi, bahçenizin, uzun boylu ağaçlar tarafından gölgelenmeyen fakat öğle güneşinden de korunabilen bir bölümüne dikmelisiniz; zira yakıcı öğle güneşi bitkinizin yapraklarını adeta kavurup kurutacaktır.

Toprak

Adından da anlaşılacağı üzere çöl gülü, iyi drene edilmiş, kumlu ya da çakıllı toprak gibi doğal olarak kuru olan ve çöl bölgelerinin özelliklerini taşıyan yerlere alışıktır. Toprağı ise değeri 6.0 civarında seyreden, asidik pH’a sahip olmalıdır.

Sulama

Çöl gülünün su ihtiyacı yılın belli zamanlarına ve ısıya göre değişiklik göstermektedir. İlkbaharın sonlarını ve yaz aylarını kapsayan büyüme döneminde çöl gülünün toprağı nemli tutulmalı ancak doygun hale getirilmemelidir. Toprağınızı periyodik olarak kontrol etmeniz önem taşır. İki sulama arasında toprağın tamamen kurumasına müsaade etmelisiniz. Buna ek olarak, çöl gülünüzü geniş drenaj delikleri olan bir saksıya dikmeniz gerekir. Bu bitki, aşırı derecede nemlenmesi halinde çürümeye yatkın hale gelebilir. Kilden yapılan saksılar ya da toprak saksı türleri de aşırı nem konusunda işinize yarayabilir.
Sonbahar ve kış ayları gelip de bitkiniz durgunluk dönemine girdiğinde nemi büyük oranda azaltabilir, bitkinizi ayda bir gibi daha az sıklıkta, yalnızca minimum ölçüde sulayabilirsiniz. Bitkinizin büyüme döneminde yeterince su alıp almadığını merak ediyorsanız cevabı öğrenmek için gövdesine bakabilirsiniz. Bitkinizin boyutlarına baktığınız zaman gövdesinin gözle görülür bir şekilde şiş ve kalın hale geldiğini görürseniz suya epey doymuş olduğunu düşünebilirsiniz.

Isı ve Nem

Bitkinizi her daim sıcak tutmalısınız. Çöl gülü, 10 santigrat dereceden düşük sıcaklıklara uzun süre boyunca maruz kalması halinde çabucak ölecektir. Serpilmesi için ideal sıcaklık ise 18-32 santigrat derecedir. Şayet çöl gülünüzü bahçeye diktiyseniz uzun süreli dondan sağ çıkmasını beklemeniz abes olabilir. Nem, çöl gülü için pek önemli değildir. Bu bitki, sıcak ve kurak iklimlere alışıktır.

Gübre

Besin takviyesi yapmak ve buna bağlı olarak çiçek sayısının çoğalması ihtimalini artırmak için çöl gülünüzü, aktif büyüme döneminde, yarım düzeyde seyreltilmiş sıvı gübreyle ayda bir defa besleyebilirsiniz. Durgunluk döneminde ise bitkinizi gübrelemeniz gerekmez.

Çöl Gülü Türleri

Adenium‘un pek çok türü vardır. Ne var ki, en yaygın ve ulaşılabilir olanı çöl gülüdür. Diğer bazı alt türler ise şunlardır:

Adenium obesumoleifolium: Güney Afrika ve Botsvana’da doğal olarak yetişen bu türün geniş yumrulu bir gövdesi, dar ve düz yaprakları ve boru biçimli çiçekleri vardır.
Adenium obesumsocotranum: Somali ve Yemen arasında yer alan Sokotra adındaki bir Hint Okyanusu adasında doğal olarak yetişen ve boyu 4,5 metreye kadar çıkabilen bu alt tür, Adenium türlerinin en büyüğüdür.
Adenium obesumsomalense: Anavatanı Doğu Afrika olan bu türün dar ve düz bir yapı sergileyen yapraklarına kıvrımlı dalları eşlik eder.
Adenium obesumswazicum: Esvatini ve Güney Afrika’da doğal olarak yetişen bu cüce türün boyu genellikle 60 santimetreyi aşmaz.

Budama

Budama makasınızı kullanmadan evvel tuvalet ispirtosu veya çamaşır suyu solüsyonu ile güzelce sterilize edin. Bitkinizin soğuktan zarar gören kısımlarını, yeni kısımlar büyür büyümez hemen koparın. Sapların simetrik bir şekilde büyümesini sağlamak için uzun, ince olanları budayın. Diğer dallara sürtünen ya da onlarla üst üste gelen dalları koparın. Yaprak düğümlerinin hemen üstünden veya bir sapın bir başka sapla buluştuğu yerden kesmeniz yeterli olacaktır.

Çöl Gülünün Çoğaltılması

Çöl gülü dalların kesilmesi ve tohumdan yetiştirme yöntemleriyle büyütülebilir. Bitkinizi dalını keserek büyütmeyi düşünüyorsanız ancak tohumdan çoğalttığınız vakit elde edebileceğiniz, karakteristik bir soğanlı gövdeye kavuşmanız pek olası değildir. Sap kesme yöntemiyle bitkinizi çoğaltabilmeniz için izlemeniz gereken adımlar ise şunlardır:

Başlamadan önce eldivenlerinizi, sterilize edilmiş budama makasınızı, köklendirme hormonunu, temiz bir saksıyı ve iyi drene edilmiş bir toprak karışımını hazır hale getirin.
Bu bitkinin özü zehirli olduğundan onu budarken muhakkak eldiven takmalısınız. Budama makası yardımıyla bitkinizin bir dalının ucundan 12-15 santimetrelik bir bölüm kesin.
Kestiğiniz bölümü bir-iki gün kurumaya bırakın. Ardından, bu bölümün ucunu ıslatıp köklendirme hormonuna batırın.
Kestiğiniz kısmın ucunu perlit ya da kum-toprak karışımı gibi iyi drene edilmiş bir toprak karışımına dikin. Günde bir defa sulayın; fakat suyun topraktan boşaldığından da emin olun. Kestiğiniz kısım yaklaşık olarak 2 ila 6 hafta içerisinde köklenecektir.
Altıncı haftanın sonunda yeni kısımların büyümeye başladığını görebilirsiniz. Bitkinizin sapını hafifçe çekiştirdiğinizde onun yerinde iyice köklenmiş olduğunu hissedebilirsiniz.

Tohumdan Yetiştirme

Çöl gülünü tohumdan yetiştirmek için en uygun zaman ilkbahardır. Bunun için, içinde perlit olan bir toprak karışımı ya da kum-toprak karışımı tercih edebilirsiniz. Dehidrasyon sonrası yeniden normal sularına kavuşmaları için tohumları bu işlem öncesinde birkaç saatliğine ya da bir günlüğüne suya yatırabilirsiniz. Ardından, tohumları toprak karışımına aralarında beşer santimetre boşluk bırakacak şekilde yerleştirin. Üstlerini ise ince bir toprak karışımı tabakası ile kapatın.
Güzelce sulama yapıp bitkileri sıcak bir yere koyun. Toprağı ancak ve ancak kurumaya başladıktan sonra sulayın. Toprağa su püskürtmeniz veya onu altından sulamanız da mümkündür; ancak sırılsıklam hale de getirmemelisiniz. Fideler genellikle 7 ila 10 gün içerisinde filizlenmektedir. Bu noktada onları güneşli bir yere taşıyabilirsiniz.

Saksıya Dikme ve Saksı Değişimi

Çöl gülünüzü gerekli gördüğünüzde, genellikle kökleri saksısı için fazla gelişmiş hale geldiğinde başka bir saksıya alın. Bu işlem yılda bir defa ya da iki yılda bir gerçekleştirilebilir. Bitkinizin fazla büyümesini istemiyorsanız onu mevcut saksısında bırakabilirsiniz de. Bir bitkiyi saksısından taşmış halde bırakmak büyümesini yavaşlatacaktır. Saksı değişimi için en uygun zaman, tercihen yeni büyüyen kısımlar belirmeye başladığında, kışın sonları ya da ilkbaharın başlarıdır.

Bir sukulentin saksısını değiştirirken onu saksısından nazikçe çıkarmadan evvel toprağının tamamen kuru olduğundan emin olmanız gerekir. Eski toprağı köklerinden parçalayarak ayırın ve bu işlemi gerçekleştirirken çürümüş ya da ölü halde olan kökleri de çıkarın. Budama yapmanız gerekirse ya da bitkinizin hırpalanmış olduğunu görürseniz hasarlı bölümlere mantar ilacı ya da antibakteriyel bir solüsyonla müdahale edebilirsiniz.
Bitkinizi yeni saksısına yerleştirirken bir yandan kökleri yayıp bir yandan da toprak karışımıyla dolgu yapın. Bitkinizdeki şok etkisini azaltmak için onu bir hafta kadar kuru bırakın. Bir hafta sonra bitkinizi sulayın; fakat suyunu güzelce tahliye ettiğinden de emin olun. Bitkinizi suda ya da bataklığa dönüşmüş, sulu toprakta bırakmayın.

Kışlatma

Çöl gülü dona ya da uzun süreli soğuğa dayanıklı değildir. Hava sıcaklığı 10 santigrat dereceye düşünce bu bitki yapraklarını döküp durgunluk dönemine girer. Bitkinizi hayatta tutabilmek için onu açık havada bırakmaktan kaçınmalısınız. Onu içeriye taşıyabilir, sulamaya ara verebilir ve garaj ya da bodrum katı gibi evinizin dondan etkilenmeyecek ve aşırı derecede soğuğa maruz kalmayacak bir bölümüne yerleştirebilirsiniz. İlkbahar gelinceye kadar bitkinizin bakıma ya da ışığa ihtiyacı olmayacaktır. Havalar ısınmaya başladığında ise bitkinize yavaş yavaş su vermeye başlayabilir, onu güneş alan bir pencerenin önüne koyabilir ve açık hava şartlarına adım adım hazırlayabilirsiniz.

Çöl Gülünü Çiçeklenmesi İçin Teşvik Etmenin Yolları

Çöl gülü, yetiştirildiği şartlara da bağlı olarak tohum ekiminden itibaren yaklaşık yedi-sekiz ay içerisinde çiçeklenir. Bitkinizi çiçeklenmesi için teşvik etmek adına onun minimum altı saat boyunca güneş ışığı aldığından emin olmalı ve ona ilkbahar ve yaz ayları boyunca en azından ayda bir defa gübre vermelisiniz. Şayet saksısını henüz değiştirdiyseniz bitkiniz, enerjisini çiçek üretmek yerine yeni köklerini geliştirmeye yöneltmiş olabilir. Yeni çevresine alışması için bitkinize biraz zaman tanımalısınız.

Çöl Gülünde Yaygın Görülen Sorunlar

Çöl gülü hastalıklar ve haşereler konusunda nispeten şanslı bir bitkidir. Bu bitkiyi rahatsız eden en büyük sorun aşırı sulamadır. Bir bitkinin büyümesi için ona sağlanan şartlar çok da iç açıcı değilse bitki, doğal savunma yöntemleri bakımından güçsüz kalır ve haşereler ile hastalıklar için kolay bir av haline gelir.

Yaprakların Sararması ya da Dökülmesi

Sararan yapraklar veya ani yaprak kaybı kök çürümesinin yaygın belirtileridir. Mantarlar da kök çürümesine sebep olabilmektedir. Erken fark etmeniz durumunda bitkinizi kurtarmanız mümkün olabilir. Bunun için, hasar gören yaprakları ve sapları koparmalı ve kök yumruyu saksıdan çıkarmalısınız. Kararmış ve hamur kıvamına gelmiş köklere rastlarsanız onları keskin bir bıçakla kesin. İki kesme işlemi arasında bıçağınızı muhakkak temizleyin. Talimatları takip ederek bir mantar ilacı uygulayın. Ardından, kökten geriye kalanı iyi drene edilmiş bir toprak karışımına alın.

Yaprakların Beneklenmesi

Külleme, üst tarafta yer alan yaprakların yüzeyinde kabarık bir görünüme sebep olan benekler bırakır. Akabinde ise bitki hem biçimsiz bir şekilde büyür hem de yapraklarının, saplarının ve tomurcuklarının yüzeyinde beyaz, tozlu gibi görünen bir madde peydah olur. Bu hastalık serin ve rutubetli gecelerde ve ılıman günlerde daha fazla yayılır. Küllemenin suyla arası hiç iyi değildir. Bitkinizin yapraklarına su püskürtün ve mantar ilacını, paketin üstündeki talimatlara uyarak uygulayın.  Saplar ve dallar karman çorman hale geldiğinde onları budayın. Bitkilerin arasında yeterli derecede boşluk bırakmak külleme riskini azaltacak bir yöntemdir.

Yaprakların Alt Kısımlarının Lekelenmesi

Örümcek akarı, çöl gülüne en çok dadanan haşeredir. Bu haşereler, bilhassa yaprakların alt taraflarından bitki özünü emerek beslenirler. Yaprakların lekelenmesi bitkinin renklerini tamamen kaybetmesine ve çok geçmeden de yapraklarının solmasına neden olur. Örümcek akarlarını saptamak için hasarlı yaprakları beyaz bir kâğıt parçasının üzerine doğru silkeleyin. Örümcek akarları kâğıdın üzerinde ufak noktacıklar olarak görünecektir. Yaprakların alt taraflarında ince bir ağa ve yumurtalara da rastlayabilirsiniz. Küçük çaplı bir istiladan yaprakların altlarına bolca su püskürterek kurtulabilirsiniz. Bu işlemi birkaç günde bir tekrarlayın. Akarları kontrol altına almak için haşere öldürücü bir sabun ya da neem yağı da kullanabilirsiniz. Bu malzemeleri yaprakların alt taraflarına ve bitkinin altta kalan tüm yüzeylerine güzelce uygulamalısınız.

Sıkça Sorulan Sorular

Çöl Gülünün Bakımı Kolay mıdır?

Çöl gülü, bakımı kolay olan ve kuraklığa ve pek çok haşereye ve hastalığa karşı direnç gösterebilen bir bitkidir.

Çöl Gülü Ne Kadar Hızlı Büyür?

Çöl gülü yavaş büyüyen bir bitkidir; yılda otuz santimetreden fazla büyümez.

Çöl Gülü Ne Kadar Yaşar?

Çöl gülü, uzun ömürlü bir bitkidir. Uygun şartlarda bakıldığı müddetçe yüzyıllarca yaşayabilir.