İslam Coğrafyasında Yetişmiş Alimler Kimlerdir ?

İslam Coğrafyasında Yetişmiş Alimler Kimlerdir ?

İslam coğrafyası, tarihte pek çok alim, bilgin ve düşünür yetiştirmiş bir medeniyettir. Bu alimler, felsefe, tip, matematik, astronomi, coğrafya, kimya, fizik, mühendislik, edebiyat ve daha birçok alanda önemli katkılar yapmış ve ilim çemberini genişletmiştir. Bu yazıda, İslam coğrafyasında yetişmiş bazı alimler tanıtılmaya başlandı.

El-Kindi (801-873): Kindî veya tam adıyla Ebu Yusuf Yakub bin İshak el-Sebbah el-Kindî, felsefe, tıp, matematik astronomi, ilahiyat, psikoloji, fizik, kimya ve müziğe kadar pek çok bilim içeren eser sahibi olan âlimdir. Geleneksel Avrupa’da tanımlanan, ilk İslam filozofudur. Alkindus biliniyor. Felsefesinde, Platon, Aristoteles ve Plotinus’un kayıtlarının bir özeti yapılmıştır.

El-Hârizmi (780-850): Hârizmî ya da tam adıyla Ebû Ca’fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî, matematik, gökbilim, coğrafya ve eğitim ]alanlarında çalışmış Fars bilim insanıdır. Matematik alanındaki çalışmaların cebirin ayrıntıları oluşturulmuştur. Bir dönemin bulunduğu Hindistan’da yeniden adlandırmak için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin dağılımı saptamıştır. Cebir hesabı de Harezmi’nin ‘El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir. Bunu da bu şekilde yapıyorsunuz ve kitapta olma özelliğiniz var. ‘Hesab-ül Cebir vel-Mukabele’ adlı kitap, matematik tarihinde, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir. Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) ‘cebirin babası’ olarak da biliniyor. İngilizce’deki ‘cebir’ ve bunun Türkçe’deki örneği olan ‘cebir’ türü, Harezmî’nin kitaptaki ikinci dereceli denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan ‘el-cebr’den gelir.

Biruni (973-1048): Bîrûnî ya da tam adıyla Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî, Batı dillerinde Alberuni veya Aliboron olarak tanınır. Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Dünyanın çevresini ölçen ilk bilim insanlarından biridir. Ayrıca ipucu kültür ve medeniyeti hakkında yazılan kitapla Doğu ve Batı arasında kültürel bir köprü kurulmuştur.

Zekeriyyâ er Râzî (865-925): Zekeriyyâ er Râzî ya da tam adıyla Ebû Bekir Muhammed bin Zekeriyyâ er-Râzî, Fars simyacı, kimyager, hekim ve filozoftur. Gençlik yıllarında edebiyat ve müzik ile ilgilenmiş ve geçimini kuyumculuk yaparak sağlamıştır. Bu, hayatınızda güzel vakit geçireceğiniz anlamına gelir. Tip bölgesinin önemli eseri El-Hâvî’dir. Bu eser, 23 ciltlik bir tıp ansiklopedisidir. Razi, ayrıca sülfürik asitleri keşfetmiş ve kimya alanında önemli çalışmalar yapmaktadır.

İbn-i Sina (980-1037): İbn-i Sina ya da tam adıyla Ebu Ali Hüseyin bin Abdullah bin Sina, Fars hekimi, filozof, fizikçi, matematikçi, astronom ve şairdir. Avicenna adıyla Batı’da büyüyor. Tıp alanının başyapıtı Kanun fi’t-Tıb (Tıp Kanunu) adlı eserdir. Bu eser, hem Doğu’da hem de Batı’da tıp eğitiminin temel kaynağı olmuştur. İbn-i Sina, ayrıca felsefe alanında da önemli eserleri ayırır. Bilinen parçaların eseri Şifa (İyileşme) adlı kitabıdır. Bu kitapta Aristoteles’in kimyası yorumlanmış ve İslam düşüncesine uyarlanmıştır.

El-Cezeri (1136-1206): El-Cezerî ya da tam adıyla Ebû’l-İz İsmâil bin Rezzâz el-Cezerî, Diyarbakır Artuklu Sarayı’nda çalışmış Fars asıllı mühendis, mucit ve bilim insanıdır. Mekanik biliminin kurucularından biri olarak kabul edilir. Otomatik makineler, su saatleri, hidrolik sistem, robotlar ve oyuncaklar tasarlanmıştır. En önemli eseri Kitab-ül Hiyel (Mekanik Hileler Kitabı) adlı kitaptır. Bu kitapta 50 adet mekanik cihazın tasarımını ve yapımını anlatmıştır.

Ömer Hayyam (1048-1131): Ömer Hayyam ya da tam adıyla Gıyaseddin Ebu’l-Feth Ömer bin İbrahim el-Hayyam-ı Nîşâbûrî, Fars şairi, matematikçi, astronom ve filozoftur. Rubaiyat adlı şiir kitabıyla ünlenmiştir. Matematik alanında üçüncü dereceden denklemlerin çözümüne ilişkin bir yöntem geliştirmiş ve cebirsel olarak değiştirilir. Astronomi alanında ise Selçuklu Sultanı Melikşah’ın iradesi üzerine bir takvim hazırlanmıştır.

İbn-i Heysem (965-1040): İbn-i Heysem ya da tam adıyla Ebu Ali Muhammed bin Hasan bin el-Heysem, Arap fizikçisi, matematikçi ve astronomdur. Alhazen adıyla Batı’da etkilidir. Optik bileşenlerin kurucusu olarak kabul edilir. Işığın parçaları, gelişmeleri ve kırılmaları üzerinde çalışmalar yapmıştır. Ayrıca gözün anatomisi ve görülme oranları hakkında bilgiler parçaları. Matematik alanında ise geometri, analiz ve sayı teorisi üzerine çalışmalar yapılmıştır.

Farabi (872-950): Farabî, İslam dünyasında felsefenin kurucularından kabul edilen, çok yönlü bir bilim insanı ve düşünür. Tam adı Ebu Nasır Muhammed bin Muhammed el-Farabi’dir. Batıda Alpharabius adıyla bilinmektedir. Farabi, Türkistan’da bulunan Vasic köyünde doğmuş, Bağdat, Halep ve Şam gibi şehirlerde eğitim görmüş ve çalışmalar yapmıştır. Farabi, Aristo’nun mantığını, metafizik ve siyaset teorisini Arapçaya çevirmiş ve yorumlamış, İslamiyet’in kökenine büyük katkı sağlamıştır. Farabi aynı zamanda matematik, fizik, astronomi, müzik alanlarında da eserler ve bilimsel araştırmalar barındırmaktadır. Farabi’nin önemli eserleri arasında İhsâ ul Ulûm (Bilimlerin Sayımı), El Maani ül’Aki (Aklın Anlamları), El-Medinet ü’l-Fazıla (Erdemli Toplum), Kitab Fusus al-Hikam (Hikmetlerin Özleri), Kitab ü ‘ l, Mûsîkî ü’l Kebir (Büyük Müzik Kitabı) bulunmaktadır.